احکام حیله در فقه و قانون و صورت های مروج آن در افغانستان

چکیده

در کشور ما افغانستان، برخی از صورت های حیله معمول است و اکثر مردم صورت های جایز و نا جایز آن را نمی دانند و این امر باعث می شود تا تحت نام حیله، فریب کاری عام شود و اعتماد از جامعه سلب گردد، علاوه برآن  در مورد احکام حیله در فقه و قانون  و صورت های مروج آن در افغانستان؛ تحقیق خاصی صورت نگرفته و به همین دلیل این تحقیق به روش کتابخانه یی با درنظرداشت اصول شریعت اسلامی و دیدگاه فقهاء و مجتهدین در طول تاریخ، این تحقیق طی یک مقدمه، سه فصل و خاتمه نوشته شده است، هدف آن تشریح احکام حیله از دیدگاه فقه و قانون؛ بیان کردن صورت های مختلف حیله، بیان اقسام و انواع حیله و بیان آثار و پیامدهای حیله و صورت های مروج آن در افغانستان می باشد که  فشرده آن قرار ذیل است:

حیله عبارت از به کاربردن روش های مخفی و پنهان است که با استفاده از هوش و ذکاوت بالا، انسان را به مقصدش می رساند برابر است که چیز مورد نظر مشروع باشد یا غیر مشروع و حیله با مفهوم امروزی در زمان پیامبر اسلام-صلی الله علیه وسلم- و در زمان خلفای راشدین به گونه ایکه مردم برای ساقط کردن احکام شرعی بهانه تراشی بکنند، چندان معمول نبوده است، در میان مذاهب کسانی که بیش تر به حیله در مسایل فقهی فتوا داده اند، پیروان مذهب امام ابوحنیفه-رحمه الله- می باشند ، در مرتبه دوم، فقهای پیرو مذهب امام شافعی-رحمه الله- به جواز حیله در بعض مسایل فتوا داده اند  و در مرتبه سوم، اهل ظاهر و پیروان مذهب ابن حزم ظاهری -رحمه الله- هستند.

البته جواز حیله نظر به این شرایط است که حیله با اصل شرعی تضاد نداشته باشد و با مقاصد شریعت موافق باشد، مصلحتی که در انجام حیله در نظر گرفته شده است، موافق با مقصود و دیدگاه متخصصین باشد، حیله موجب تلف شدن حق ثابت دیگران، حلال ساختن حرام و یا حرام ساختن حلال نگردد، حیله باعث ضرر رسانیدن به دیگران نشود، عملی که با آن حیله صورت می گیرد، در آن جلب مصلحت یا دفع مفسده وجود داشته باشد، بنا بر این هر حیله ایکه باعث از میان رفتن مقاصد احکام شریعت شود و حقوق دیگران در آن تلف شود، حرام است.

تلاش برای رهایی از تکالیف شرعی، عدم قدرت ابتکار، راضی ساختن سلاطین و حکمرانان جامعه، راضی ساختن عوام الناس، تعصب مذهبی، خلط کردن در میان حیله های مشروع و حیله های غیر مشروع و استدلال کردن از دلایل حیله های مباح در استفاده از حیله های ممنوع، از عمده ترین اسبابی هستند که در جوامع مختلف مسلمانان معمول هستند.

از مهم ترین آثار منفی حیله، تشویه و نشان دادن دین گویا به حیث یک برنامه ناقص در زندگی است که باعث می شود دشمنان دین در مقابل احکام اسلامی طعن وارد کنند و همچنان به اثر گشودن دروازه حیله، باب خیانت و دروغ نیز باز شود و این کار باعث می شود تا اعتماد و باور بر اقوال و افعال کاهش پیدا کند و کسی به سخن کسی باور نکند تا نشود حیله ای به کار برده باشد.

 و سرانجام اینکه اعتماد زیاد به حیله سبب می شود تا مفتیان مکار و فریبکار درجامعه ظهور کند و آن را منحیث شغل انتخاب نموده و به خاطر پیدا کردن مال و متاع دنیوی، شریعت و احکام آن را مورد تمسخر قرار دهند، بنا بر این بهتر است تا زمانی که به حیله ضرورت شدید پیدا نشود، انسان مسلمان به آن متوسل نشود، آن هم در صورتی که مخالف شریعت نباشد و نه هم متضمن حق تلفی دیگران و یا خلاص شدن از تکالیف شرعی باشد.

واژه های کلیدی: حیله، فقه، قانون، شریعت.