بازتاب مفاهیمی قرآن¬کریم در اشعار علامه اقبال لاهوری

چکیده

مقاله ای که زیر عنوان: « بازتاب مفاهیمی قرآنکریم در اشعار علامه اقبال لاهوری» نگارش یافته، در برگیرنده مباحث ومطالب زیر می باشد: در مبحث نخست به مسائل اعتقادی وتوحیدی پرداخته شده است، اولتر از همه در باره مقام پروردگار جهان وصفات باری تعالی بحث شده است. شاعر در لابه لای اشعارش نشانه های قدرت وعظمت او تعالی به شیوه ای نغز وزیبا بیان داشته، پس از آن مصدر عزت وذلت را بیان داشته که همه از جانب پرودگار است، از سویی هم بر این امر تأکید داشته که پرودگار عالم به بندگانش از شهرگ گردن نزدیک تر است. دومین مطلبی که بدان توجه نموده بیان جایگاه قرآن کریم واوصاف ووژگی های عمده آن می باشد. مطلب سومی به رسالت، اوصاف وجایگاه بلند پیامبر اسلام -صلی الله علیه وسلم-  تخصیص یافته است. در این مطلب بدین نکته هم اشاره شده که اسلام واپسین دین الهی در روی زمین، ورسالت حضرت محمد آخرین رسالت آسمانی می باشد.  در مطلب چهارم و پنجم به مفهوم ایمان به آخرت ورستاخیز وتأثیرات عمیق آن بر زندگی بندگان از یکسو و به مفهوم باور به تقدیر خیر وشر از سوی دیگر اشاره ای کوتاه وگذرا داشته است. در کل مبحث اول که همان بخش باورهای اقبال را تشکیل می دهد عمده ترین بخش مقاله می باشد.

در مبحث دوم مقاله به مفاهیم اخلاقی وعادات انسانی توجه شده است. عمده ترین مطالب اخلاقی که قرآن کریم بدان توجه کرده عبارتند از:‌ اخوت وصلح خواهی، انحراف اخلاقی دینمداران از جاده اسلام، اظهار پشیمانی از کردار زشت واتهام نفس به ستم بر خویشتن، اخلاص ویک سویی که می شود آن را راز موفقیت دانست.

جایگاه انسان در نظام هستی، موضوع دیگری است که از پهلو های مختلف مورد بحث ومداقه قرار گرفته است، مانند:  برابری همه انسان ها در نهاد وآفرینش، بیان اوصاف آفرینشی واخلاقی انسان، این که چرا انسان مسجود فرشتگان قرار گرفت.

این مقاله، مبحث چهارم را به دستورات الهی به کردار نیک تخصیص داده است، مانند: تشویق به نماز های پنجگانه وراز ونیاز های نیمه شبی میان بنده وپرودگارش، دعاء ونیایش، گریز به سوی الله وانابت به درگاه او تعالی، تفکر پیرامون پدیده های قدرت الهی در هستی وتأمل در باره پایان سرنوشت ستمگران، حمل امانت اسلام توسط انسان وتوجه به شریعت اسلام والتزام به آن.

در مبحث پنجم موضوعاتی اجتماعی به نحو زیر، به بررسی گرفته شده است: پافشاری بر یکپارچگی وهشدار از تفرقه، جایگاه زن در جامعه انسانی از نگاه آموزه های اسلام، واینکه زنان تکمیل کننده زندگی مردان اند.

در مبحث ششم، زیر عنوان« دعوت، مجاهدت وانقلاب»، موضوعات زیر را مورد بحث قرار قرار داده ایم: دعوت به سوی تغییر وانقلاب، تأثیرات شگرف باورهای ایمانی بر روح وروان انسان، امت اسلام امتی عادل ومیانه می باشد. از سویی به این امر پرداخته ایم که اقبال دیگران را به پیروی از پیامبر اسلام هرچند که بیسواد بود فرا می خواند، ومسلمانان را به سوی جهاد وفداکاری حقیقی برای برآوردن اهداف والای شان، فرا می خواند.