ارز دیجیتال در میزان فقه اسلامی با رویکرد مقاصدی

چکیده

ارز دیجیتال از مسائل نوظهور است که به دلیل پیچیدگی‌های متعدد و شبهات فراوانی که در پیرامون آن مطرح شده نیازمند بررسی دقیق می‌باشد. این پژوهش تلاش دارد نخست به شرح و تبیین دقیق ارز دیجیتال بپردازد و سپس با استفاده از داده‌های نوین علمی جایگاه این ارز را در فقه‌اسلامی مورد بررسی قرار دهد. براساس نتایج به دست آمده، ارز دیجیتال در بستر انترنت به وجود آمده و دارای ماهیتی مجهول است که سبب بروز اختلاف دیدگاه‌های جدی از سوی فقها و صاحب‌نظران دینی در هویت‌دهی به آن گردیده است. به گونه‌ای که اکثریت فقهای معاصر و اندیشمندان اقتصاد اسلامی به علت وجود جهالت گسترده در ماهیت این ارز و فریب محتمل‌الوقوع در معامله با آن و نیز عدم پشتیبانی و نظارت حکومت بر آن و همچنین ناسازگاری گسترده با مقاصد شریعت در حفظ مال، رای به عدم مشروعیت ارز دیجیتال داده‌اند. پژوهش حاضر براساس دلایل قابل توجة اکثریت فقها، معامله ارز دیجیتال و نیز معامله با ارز دیجیتال را ناجائز می‌داند و از آنجایی که این حکم به علت عدم وجود نص صریح و یا قیاس جلی، با در نظر داشت مصلحت عموم بندگان صادر گردیده است، می‌توان به آن در قالب ممنوعیت از باب «سداللذریعه» نگریست و با تغییر مصالح، ظروف و نیز رفع چالش‌های فقهی آن، حکم را قابل تغییر دانست.