تعدد جرایم درفقه اسلامی ونظام جزائی افغانستان

چکیده

تعددجرایم به مفهوم ارتکاب بیش ازیک جرم، پیش ازمحکومیت جزائی قطعی است. این مفهوم موافق فقه اسلامی وحقوق است. وقوع این حالت دراجتماع حتمی است. کشوری دردنیا وجود نداردکه به این موضوع روبرو نباشد. بنابرآن، ارتکاب تعددجرایم واقعیت اجتماعی است. نظام اسلامی ازبدو ظهور این واقعیت را درنظر داشته وراهکار مبارزه با آن را قانونمندساخته است. پس ازتحولات وتطورات درجهان حقوق، قوانین وضعی ضرورت وضع قواعد برای حل آن را درک کردند و مقرراتی را نیزوضع کردند. درافغانستان نیز راجع به آن موضوع قواعدی وضع گردید که سابقه بیشتر از پنجاه سال ندارد. معلوم است که وضع قواعد درمورد تعددجرایم درشریعت اسلامی از سابقه بیشتر برخوردار است وانکارشدنی نیست. وقوع تعددجرایم نیازمندمبارزه فراگیراست که ازوقوع آن کاسته شود وعدالت جزائی بالای مرتکبان آن تطبیق وحقوق متضرران آن تأمین گردد. بدیهی است که درارتکاب جرم به جان، مال وآزادی اشخاص تعرض وتجاوزصورت میگیرد وبه دنبال آن نظم وامنیت اجتماعی اخلال میشود ودرارتکاب تعددجرایم بیشتر آن موضوع محسوس است. به همین منظور، طرزتعیین مجازات درتعددجرایم ازاهم مسایل آن دانسته میشود؛ زیرا درحالت مذکور اجتماع جرایم مطرح است وهرجرم ایجاب مجازات جداگانه رامیکند و کاربرد این شیوه به گفتارساده معلوم میشود؛ ولی ازنظرعملی دشواری های دارد؛ زیرا اگر مجازات های جرایم ارتکابی حبس باشد، ممکن مرتکب تمام حیاتش را به طور بخور وبخواب درزندان سپری کند، اگر مجازات نقدی باشد، ممکن تمام هست وبودش را آن مجازات فراگیرد، اگرمجازات شلاق باشد، ممکن به اثراجرای آن ها مرتکب فوت کند؛ حالان که مرگ مجازات آن جرایم ارتکابی نیست وهدف آن مجازات نیزمخالف مرگ محکوم علیه است. به همین دلیل، شریعت اسلامی برای تعیین مجازات درتعددجرایم سه شیوه رادرنظرگرفته است. درارتکاب بیش ازیک جرم همسان یا دارای یک هدف، شیوة تداخل مجازات ها پذیرفته است که درآن با مرتکب جرایم متعدد، همانند مرتکب یک جرم برخورد میشود و به اجرای آن مجازات محکوم بها هدف سایرجرایم همسان یا دارای یک هدف محقق میگردد. درارتکاب بیش ازیک جرم مختلف، شیوة جمع مجازات ها را مناسب دانسته است؛ چون که جرایم مختلف، اهداف مختلف را دنبال میکند و به اجرای یک مجازات آن اهداف تحقق پیدانمیکند وبه اثرآن ارتکاب تعددجرایم بیشترخواهدشد. درارتکاب بیش ازیک جرم مختلف که تمام یابرخی آن مستلزم مرگ متهم باشد، شیوة تنفیذمجازات شدیدتر یا مماثل را پذیرفته است؛ چون که اجرای چندین مرگ یک نفرممکن نیست وبامجازات مرگ، تنفیذ سایرمجازات مفهوم ومنطق ندارد. کاربرد این شیوه های مختلف درمحلات مناسب آن، ویژگی واقعیتگرای شریعت اسلام رانشان میدهد ومنطق آن به همگان روشن میشود. نظام جزائی افغانستان نیز همان شیوه ها را درتعددجرایم تعزیری درنظرگرفته است.

     تعدد جرایم موضوع مهم فقهی وحقوقی است. اهمیت عملی وعلمی دارد. نظربه آن این موضوع درسه فصل به طورمقایسوی به تحقیق وبررسی گرفته شده است. فصل نخست به بیان مفاهیم اساسی تحقیق وکلیات آن اختصاص دارد ودر آن مفهوم تعدد، جرایم، تعددجرایم وتمایز آن ازمفاهیم مشابه، مبانی، انواع، شروط وقواعد فقهی مربوط به تعدد جرایم تحقیق شده است ودرفصل دوم، نخست به طریق استقراء شیوه های تعیین مجازات درتعدد جرایم درفقه اسلامی جمع آوری شده، سپس کاربرد آن شیوه ها درتعدد مادی جرایم حدود، قصاص، دیت وتعزیرها وتعدد معنوی جرایم درفقه اسلامی بررسی شده ودرمبحث دوم آن انواع شیوه های تعیین مجازات درنظام جزائی افغانستان وکاربرد آن ها درتعددجرایم تعزیری به بحث گرفته شده است و درفصل سوم، پیامدهای تعدد جرایم درتحریک دعوای جزائی، تخلفات اطفال، مجازات نقدی، تبعی، تکمیلی ومسایل مهم دیگر درفقه اسلامی و نظام جزائی افغانستان بررسی گردیده است و از الله متعال تمنادارم که برای خوانندگان مفید تمام شود.