اشتباه و فراموشی و آثار آن ها در عقود و جنایات (بحث مقایسوی در فقه وقانون)

چکیده

تحقیق حاضر به بررسی اشتباه و فراموشی و آثار آنها در عقود و جنایات تحریر یافته است، وبر همین اساس این بحث مشتمل بر مقدمه، سه فصل، وخاتمه می باشد، خلاصه آن قرار ذیل می باشد:

بدون تردید اشتباه و فراموشی را می توان دو اتفاقی دانست که احیاناً در زندگی انسان ها، در معاملات و قرار داد های آنها رخ می دهد، و تأثیراتی را معاملات به جای می گذارد. همچنان در باب جنایات نیز به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر مسؤولیت جنائی به شمار می آید، که از دیدگاه فقه اسلامی در برخی موارد اشتباه موجب رفع مسئولیت جزائی و گاهاً باعث تخفیف مسئولیت آن می گردد.

اشتباه در اصطلاحی فقهی عبارت از توهمی که در آن یکی از طرفین عقد چیزی غیر از واقعیت را، واقعی تصور کند که و او را به انعقاد عقد کشاند و اگر این توهم نمی بود او به انجام آن عقد اقدام نمی کرد، و همچنان نسيان و فراموشی عبارت اند از ترک نمودن انسان از روی غفلت چیزی را که به او سپرده شده است، می باشد.

اشتباه و فراموشی در عقود و معاملات به دو دسته مهم و اساسی تقسیم می شود، یکی اشتباهِ كه در انعقاد عقد تأثیر گذار بوده مانع تحقق اراده و رضایت عاقد می گردد، این اشتباه گاهاً در ذات معقود علیه و احیاناً در جنس معقود علیه با مسمای موجود در عقد یکسان ولی اختلاف در منفعت دارد، صورت می گیرد، بر اساس یافته های این تحقیق، نظر فقهاء اشتباه در موارد فوق، معامله را به علّت فقدان قصد و اراده، موجب بطلان عقد می دانند، و احیاناً اشتباه در وصف معقود علیه صورت می گیرد، این عقد غیر لازم  نسبت به شخص که در اشتباه واقع گردیده است، می باشد.

 و دیگری اشتباهِ است که در صحت یا فساد عقد تأثیر ندارد، به موجب بررسی فقهی اشتباه در صورتی که منجر به غبن فاحش نباشد، در ارزش مورد معامله در صحت عقد تأثیر ندارد.

ثانیاً اشتباه و فراموشی در جنایت که در برخی موارد اشتباه سبب می‌شود که فرد مسئول قلمداد نشود و یا در میزان مسئولیتش تخفیف داده شود؛ همچنان در باب جنایات یکی اشتباه در فعل است که در این صورت بخاطر عدم تحقق قصد جنانی اشتباه سبب رفع مسئولیت جنائی می شود، دیگری اشتباه  در قصد است که این اشتباه در واقع اشتباه در قصد و نیت جانی تعبیر می شود.

اگر اشتباه در جرایم عمدی حادث شود تأثیر آن بر حسب اینکه به یکی از عناصر اساسی یا فرعی تعلق گیرد، متفاوت است و در صورتی که اشتباه در جرایم غیر عمدی رخ دهد مسؤولیت کیفری فاعل را زائل نمی کند، لیکن از گناه قتل عمدی برای ترک مبالغه در تثبیت خفیف تر است.

کلید واژه ها:   ریشه اشتباه، آثار اشتباه در عقد، اشتباه در جنایت. فراموشی