هزل در معاملات و احوال شخصی از دیدگاه فقه اسلامی

چکیده

نظر به اینکه پیرامون احکام هزل به ویژه در احوال شخصی و معاملات، حسب معلومات من تا هنوز کتاب یا رساله خاصی به زبان های ملی، مورد بحث و بررسی قرار نگرفته بود، این موضوع انتخاب گردیده و مطابق اصول و منهج تحقیق کتابخانه طی یک مقدمه، سه فصل و یک خاتمه، تحقیق گردید که خلاصه آن قرار ذیل است:  

مزاح و هزل در اصل مباح می باشد مگر اینکه در آن کار خلاف شریعت صورت گیرد و با توجه به روایات صحیح و دیدگاه های علمای اسلام هزل و مزاح غیر مشروع نمونه های زیادی دارد و خلاصه اینکه هرگاه در هزل و مزاح مسخره کردن دیگران باشد، هزل  و مزاح که در آن دروغ باشد، هرگاه هزل و مزاح باعث ترساندن و رعب و وحشت دیگران شود، هرگاه هزل و مزاح سبب گرفتن حق دیگران شود و در هزل افراط شود، در این صورت ها هزل غیر مشروع است.

از فصل دوم این بحث چنین بر می آید که نکاح، طلاق و عتاق از سه مورد مشهوری است در مورد آن یکسان بودن حکم هزل و جدیت در حدیث مشهور نقل گردیده است و به همین خاطر هرچند نظر به اینکه عقد نکاح که از مهم ترین عقود در زندگی حساب می شود، نباید بدون مقدمه و تصمیم و اراده منعقد شود، اما دیدگاه جمهور فقهاء این است که نکاح هازل منعقد می گردد. همچنان هرچند تعلق وارتباط میان زوجین یکی از محکم ترین علاقه هااست، اما با آن هم مذهب جمهور فقهاء این بوده که می گویند طلاق هازل مانند نکاح  صورت می گیرد و درآن هزل هیچ تاثیر ندارد زیرا اگر مردم را در چنین امور آزاد گذاشته شود، احکام معطل می شوند و مجال شوخی در امور مهم حیاتی برای هیچ کس داده نمی شود.

و در نهایت از فصل سوم به گونه فشرده چنین بر می آید که به صورت عموم در معاملات، رضایت طرفین شرط اساسی است و در باب معاملات هرگاه هزل به عقد یکجا باشد به آن ملحق گردیده وعقد را فاسد می سازد، زیرا هزل به منزله خیار شرط فاسد است، وشرط فاسد وقتی به عقد یکجا شود آن را فاسد می سازد. اما این حکم در مورد وقف، هبه و وصیت متفاوت بوده و نظر به تصریحات فقهای حنفی، هزل در وقف و هبه صحیح است؛ ولی فقهاء در مورد شخصی که وصیت کرده وسپس ادعا نموده است که در وصیت خود هزل کرده است، اختلاف نداشته اند زیرا دعوای هزل در وصیت به منزله رجوع از وصیت است.

واژه های کلیدی: هزل، نکاح، طلاق، فقه، معاملات.