شروط جعلی عقد ازدواج در شریعت اسلامی و قانون مدنی افغانستان

چکیده

شروط عقد ازدواج عبارت از تمامی اوصاف است که شرع جهت تحقق امر ازدواج لزوم آنرا ضرور دانسته و عقد ازدواج بدون تحقق آن متحقق نمیشود.

شروط ازدواج به اعتبار مصدر در اصطلاح اصولییون و فقهاء به دو نوع تقسیم گردیده است که عبارت است از: شروط شرعی و شروط جعلی.

شروط شرعی عقد ازدواج عبارت از تمامی شروط است که وجود آن مستلزم وجود عقد ازدواج بوده ولی از وجود آن وجود و یا عدم عقد لازم نمیگردد و شروط جعلی عبارت از شروط است که مصدر اشتراط آن اراده خود مکلف است. شروط جعلی نیز از نظر فقهای حنفی به سه نوع یعنی شرط صحیح، شرط فاسد و شرط باطل تقسیم میشود.

در شرط عقد ازدواج لازم است که شرط امر زاید بر اصل عقد ازدواج بوده و متصل به عقد ازدواج یا قبل از عقد ازدواج به آن اتفاق صورت گیرد و نیز شرط عقد ازدواج باید یک امر مستقبلی بوده، یعنی مضاف به زمان آینده باشد. همچنان شرط باید یک امر محتمل الوقوع و مشروع باشد.

هر چند در گذاشتن شروط در عقد ازدواج  اختلافات فقهی وجود دارد اما قول راجح این است که به صورت عام از دید شریعت گذاشتن شرط در عقد ازدواج امر مجاز بوده البته تا زمانی که در آن مخالفت با شریعت وجود نداشته و مخالف مقتضای عقد نباشد. قانون مدنی افغانستان نیز گذاشتن شروط مقترن به عقد ازدواج را مجاز دانسته است البته به شرط اینکه این شروط برای هر دو طرف عقد مصلحت و منفعت را با خود داشته و به مصلحت جانب مقابل ضرر وارد نکند. طوریکه در رابطه صحت آن بیان مینماید: شرط مناسب به عقد یا شرط  که عقد مقتضی آن بوده یا حکم عقد را موکد گرداند، همچنان شرط که موافق با تعامل جاریه بوده ویا منافی اقتضای عقد نباشد صحیح پنداشته میشود.

ما صورت های مختلفی از این شروط را داریم که به طور عموم این صورت ها یا جنبه مالی و یا هم غیر مالی دارد. که حکم هر یک آن به نسبت دیگری از هم متفاوت بوده و شریعت اسلامی نیز بعضی انواع آن را مشروع و بعضی از آنها را غیر مشروع قرار داده است. به طور مثال از شروط که جنبه مالی دارد میتوان از شرط اشتراک در درآمد مالی زوج، شرط گذاشتن بالای زوجه برای سهیم شدن وی در تهیه نفقه، گذاشتن شرط بالای زوج جهت آماده کردن مسکن منفرد برای زوجه، گذاشتن شرط اسقاط مهر بالای زوجه و از شروط که جنبه مالی ندارد میتوان از شرط عدم تعدد زوجات، شرط کار کردن خانم در خارج از خانه و تعلیم ، شرط توقیت ازدواج، شرط تحلیل، شرط شغار، دادن اختیار طلاق برای خانم و شرط طلاق خانم دوم شوهر نام برد. که حکم هر یک از این صورت ها از دید شریعت و قانون مدنی افغانستانن به تفصیل در بحث ذکر گردیده است و معیار و محک جواز و عدم جواز این شروط برمیگردد به مخالفت و عدم مخالفت آن با مقتضی عقد ازدواج و  مصلحت و منفعت هر دو طرف عقد و عدم وارد کردن ضرر به مصلحت جانب مقابل.