احکام و حقوق سالمندان از دیدګاه فقه و قانون

چکیده

یکی از نعمت های بس بزرگی که الله متعال در جوار هرازان نعمت دیگری برای جامعه انسانی ارزانی داشته است، همانا وجود سالمندان میباشد که با نقد جان خویش و با افکار و دیدگاه های خود که سرمایه یک عمر تجربه شان می باشد، رهنمایی خانواده ها، جامعه و کشور را به عهده میگیرند.

  پس چه خوشبخت است مردمان که در بین شان تعداد سالمندان زیاد است و چه طالعمند است جامعه که سالمندان خود را به مثابه تاج عزت دانسته و آن ها را گرامی میدارند.

  اگر بخواهیم که این دانه های قیمتی را در یک جمله مختصر به معرفی بگیریم، باید چنین بنویسیم که سالمندان افرادی هستند که محاسن شان به سپیدی آغاز کرده و مرور ایام نشاط شان را کاهش میدهد و با گذشت زمان زار و ضعیف میشوند، تا آن که وفات کنند.

  در روشنی جمله فوق گفته میتوانیم که سالمندی مرحله مشخص ندارد و به عمر خاص گِره نخورده است، بلکی سالمندی دارای علایم است که با شروع آن ها بزرگسالی آغاز میگردد و بعد ادامه پیدا میکند تا آن که صاحب خود را زمین گیر سازد و در نهایت تار و پودش را تسلیم دیار عدم نماید.

  زمانی که  انسان پا به عرصه سالمندی بنهد و بزرگسال شود، تغییرات جزمی به فعالیت آغاز میکنند که برخی از آن ها سبب به هم خوردن صحتش میگردند، بعضی از آن ها عقل و هوش را متضرر می سازند، عده از آن ها زندگی اجتماعی اش را ضربه میزنند و مواردی از آن ها سبب تنگدسی او میگردند.

  این تغیرات وارد آمده ، خصوصا آن هایی که سبب ضعف بدنی وی شده اند، سهولت های را نیز با خود به ارمغان می آورند و آن آسانی ها شامل عرصه های عبادات، معاملات و عقوبات شده و وضو، نماز، روزه، حج، عمره، جهاد، حدود، تعزیرات، عقود، صدقات، وقوف و تصرفات مالی وی را شامل میگردند و هر یک از واژه های ذکر شده تفاصیل دارد که بعد از خواندن، هر صاحب عقل بر آن ها قناعت حاصل میکند. 

  به همین گونه، تغییرات متذکره در جوار سهولت های زیادی که به همراه دارد، ناگواری های را در برخی میادین با خود می آورد و عدهء از صلاحیت های سالمندان را سلب میکنند که عبارت اند از: قضاء، شهادت، خرید و فروش، نکاح، ضمانت، هبه و وصیت.

  این را نیز باید بگویم که این سهولت های که برای آنان داده می شوند و همچنان صلاحیت های که از ایشان گرفته می شوند، با مجرد داخل شدن مرحله سالمندی نمی باشد، و این به خاطری که بزرگسالی با آمدنش همه هستی جوانی انسان را به یکبارگی نمیرباید، بلکه ضعف و ناتوانی آهسته آهسته اوج میگیرد و بالآخره زمانی فرا میرسد که انسان زار و ضعیف میشود و با عوارض گوناگونی دست و پنجه نرم میکند، و این همان زمانی است که سهولت های بر وی سایه می افگنند و برخی از صلاحیت ها نیز از پیشش گرفته می شود.

  حالا که سالمندان زندگی خود را فدای افراد خانواده خویش ساخته اند، این فریضه فرزندان شان میباشد که خدمت آن ها را بر خود لازم دانسته و از دل و جان احترام شان کنند و تمام حقوق آن ها را بجا سازند، حتی اگر پدر و مادر شان غیر مسلمان هم باشند.

  و همچنان این حقوق و خدمت گذاری به والدین تنها به زندگی شان نیز گِره نخورده است که با مرگ آن ها همه چیز به پایان برسد، بلکه شریعت اسلامی این را از جمله حقوق آن ها میداند که حتی بعد از مرگ شان، فرزند به دیدن آن عده از دوستان آن ها برود که تا حال در قید حیات هستند و با زیارت کردن شان، حق والدین خود را اداء کرده و ثواب اخروی نیز به دست بیاورند.

  و این فریضه دوستان و اقارب آنان (افراد سالمند) می باشد که در احسانات مادی و معنوی، سالمندان فامیل خود را فراموش نکنند و با دستگیری های مادی و معنوی که لازم میبینند، به کمک آن ها بشتابند.

  و این فریضه باشندگان جامعه اسلامی است که در پهلوی استفاده از دیدگاه های این دانه های قیمتی و در حال فنا و نابودی، حاضر به خدمتگذاری ایشان شوند و شبا روز در کنار آن ها قرار داشته باشند.

  و بالآخره این مسئولیت دولت اسلامی است که خدمات سالمندان را که از آوان نوجوانی به جامعه تقدیم کرده است، به دیده قدر ببیند و امروز که محتاج الطاف گوناگون شده اند، دست لطف به طرف شان دراز کند.

  باید یادآور شویم که این احسان و نیکی تنها شامل سالمندان مسلمان نمی شود، بلکه آن عده کهن سالان را نیز دربر میگرد که هم کیش مسلمانان نباشند و این چیزی است که تاریخ مسلمانان بر آن گواهی میدهد.

  کلید واژه ها:

  واژه های که خوانندگان محترم این کتاب به آن زیاد برمیخورند:

-         سالمند

-         احکام

-         حق و حقوق

-         فقه و فقهاء

-         قوانین

-         تغییرات

  الله متعال از روی لطف بیکران خود فهم درست اسلام را برای ما آسان گرداند و بعد از دانایی توفیق عمل را نیز نصیب کند تا زندگی دنیوی ما وفق مراد شریعت به پیش برود و برکات آن بر ما سایه باندازد و زمانی که در برابر الله جل جلاله حضور  پیدا میکنیم، او تعالی به سبب اعمال پسندیده ما راضی باشد و با انعام بیشتر خویش ما را بنوازد.

آمین